Prawdopodobnie większość aktualnie trenujących dzieci i młodzieży nie wytrwa w sporcie do kategorii seniora. Najwięcej rezygnacji, tzw. wypadania ze sportu, ma miejsce właśnie w okresie dorastania. Dlaczego tak się dzieje?
Wpływają na to różnorodne czynniki – fizyczne, emocjonalne i społeczne zmiany, które mają miejsce w okresie dorastania. Poniżej przedstawiamy główne przyczyny rezygnacji ze sportu oraz praktyczne sposoby, aby temu przeciwdziałać.
Posłuchaj całej rozmowy, na podstawie której powstał tekst:
Główne powody rezygnacji nastoletnich sportowców ze sportu
Presja wyników i stres związany z zawodami
Jednym z powodów rezygnacji może być stres związany z udziałem w zawodach oraz presja osiągnięć. Presja nakładana przez samych zawodników na siebie, jak i interpretowanie zachowań trenerów czy rodziców jako wywierających presję. Julia Badowska, psycholog sportu, zaznacza, że stres, który wcześniej motywował, może w pewnym momencie stać się przyczyną lęków, zmęczenia i spadku satysfakcji z uprawiania sportu. Młodzi sportowcy, nie znając sposobów radzenia sobie z trudnościami psychologicznymi, po doświadczeniu kolejnych niepowodzeń mogą czuć się coraz bardziej wypaleni, a w efekcie skończyć przygodę ze sportem.
Fizyczne zmiany związane z dojrzewaniem
W okresie dojrzewania młodzi zawodnicy doświadczają wielu zmian fizycznych, które mogą utrudnić im sportowy rozwój. U jednych następują one wcześniej, a u innych trochę później. Te widoczne dysproporcje fizyczne wśród rywalizujących ze sobą zawodników mogą powodować trudności zarówno u wcześniej, jak i później dojrzewających nastolatków.
Nagłe przyspieszenie wzrostu i rozwój organizmu wpływają na koordynację ruchową i mogą powodować chwilowy regres. Zmiany hormonalne, jak również wzrost masy ciała, mogą przeszkadzać w utrzymaniu poziomu sportowego, prowadzić do porównywania się i obniżać pewność siebie zawodników. A to może skutkować frustracją i niechęcią do dalszych treningów.
Ci, którzy doświadczyli tych zmian wcześniej, w pewnym momencie zaczną tracić przewagę fizyczną nad późno dojrzewającymi zawodnikami, co może powodować frustrację czy kryzys motywacyjny. Z kolei nastolatkowie dojrzewający późno, mogą się zniechęcić do sportu, zanim zdążą zrównać się warunkami fizycznymi z rówieśnikami.
Brak zrozumienia ze strony dorosłych
Nastoletni wiek sportowców to czas, który wiąże się często z intensywnymi emocjami. Zawodnicy potrzebują nie tylko wsparcia technicznego, ale także zrozumienia emocjonalnego. Przypisywanie ich reakcji „trudnemu wiekowi” albo czekanie kiedy to przejdzie, sprawia, że mogą czuć się niezrozumiani, osamotnieni i pomijani. Może to obniżać ich motywację do współpracy z dorosłymi i wpływać na chęć kontynuacji kariery sportowej.
Konflikt między sportem a życiem społecznym
W okresie dorastania sportowcy mogą również zauważać, że poświęcanie się wyłącznie treningom ogranicza ich życie społeczne poza sportem. Widząc, że ich rówieśnicy spędzają czas na spotkaniach towarzyskich, zaczynają postrzegać sport jako czynnik odbierający im możliwość „normalnego życia” i realizowania innych pasji. Taka izolacja od rówieśników i życiowych doświadczeń może budzić poczucie straty. Szczególnie gdy w szkole tematami przewodnimi są wydarzenia i sytuacje, w których nie mogli brać udziału lub dostrzegają w mediach społecznościowych, co ich właśnie omija, kiedy są na treningu, zawodach czy meczu.
Wysokie oczekiwania ze strony rodziców
Rodzice, którzy do tej pory zainwestowali mnóstwo swojego czasu i pieniądze w rozwój sportowy dziecka niekiedy poprzez nadmierne skupienie na sporcie, nieświadomie nakładają na swoje dziecko presję, którą ono może odbierać jako warunek akceptacji. Taka postawa rodziców bywa źródłem stresu i odbiera radość z uprawiania sportu, powodując zniechęcenie, które może być potęgowane przez niesatysfakcjonujące wyniki.
Przeładowanie obowiązkami
Połączenie sportu z intensywną nauką szkolną oraz dodatkowymi zajęciami może prowadzić do przeładowania obowiązkami. Oczekiwanie wysokich wyników sportowych i szkolnych niekiedy bywa nie do pogodzenia albo odbija się zmęczeniem. Wielu nastolatków w rozmowach z psychologiem podkreśla, że często czują się przytłoczeni tym, że „nigdy nie mogą odpocząć”. Brakuje im czasu dla siebie, na bycie przysłowiowym nastolatkiem czy nawet regenerację. To sprawia, że ich zaangażowanie i zapał słabną, a to wystarczające powody aby z czasem zrezygnować ze sportu.
Przeczytaj również: Motywacja zewnętrzna i wewnętrzna w sporcie dzieci. Czym się różnią i jak je wzmacniać?
Jak zapobiegać rezygnacji nastoletnich sportowców?
Wsparcie psychologiczne i radzenie sobie ze stresem
Pomoc, między innymi w nauce zarządzania stresem, jest kluczowa dla każdego młodego sportowca. Psychologowie i trenerzy mogą wspierać zawodników w nauce technik regulacji emocji i zrozumieniu, że stres jest naturalnym elementem sportu, który przy odpowiednim podejściu może nawet wspierać ich motywację. Istotne będą tu ćwiczenia relaksacyjne, regularne rozmowy oraz przygotowanie i oswojenie zawodników ze stresującymi sytuacjami zawodów.
Świadomość i zrozumienie zmian fizycznych
Warto, aby zarówno trenerzy, jak i rodzice byli świadomi zmian związanych z dojrzewaniem i pomagali młodym sportowcom zrozumieć, że np. chwilowe osłabienie koordynacji to normalna faza rozwoju. Wspólne wyjaśnienie młodemu zawodnikowi, że te trudności miną, może wzmocnić jego wytrwałość i odporność na wyzwania. Szczególnej uwagi i wsparcia mogą potrzebować nastolatkowie rozwijający się wcześniej bądź później niż rówieśnicy. W obu przypadkach przyda się zrozumienie, a szczególnie pomocne może być porównywanie zawodnika do siebie samego, a nie rówieśników.
Emocjonalne wsparcie i otwarta komunikacja
Aktywne słuchanie zawodników przez trenerów i rodziców umożliwia zrozumienie nastolatka i ewentualne wyłapanie pojawiających się trudności czy wątpliwości dotyczących kontynuowania treningów. Pomocne jest skupienie całej uwagi na dziecku, obserwacja jego mowy ciała, odsunięcie własnej oceny sytuacji, zadawanie pytań, które wyrażają empatię i zrozumienie, a także umożliwienie otwartej rozmowy o trudnościach. Dzięki temu młody zawodnik zyskuje poczucie akceptacji i lepiej reaguje na wyzwania w sporcie.
Możliwość łączenia sportu z życiem społecznym
Rodzice i trenerzy mogą wspierać młodych sportowców, pomagając im zrównoważyć czas przeznaczony na treningi i na uczestniczenie w życiu towarzyskim rówieśników. Stworzenie okazji do integracji z innymi zawodnikami oraz umożliwienie kontaktu z osobami w podobnym wieku pomaga sportowcom czuć się częścią grupy i zmniejsza poczucie izolacji. Dobre zaplanowanie czasu na naukę, treningi, spotkania ze znajomymi i odpoczynek, a niekiedy odpuszczenie niektórych obowiązków, może być kluczowe w optymalnym rozwoju.
Oddzielenie roli rodzica od roli trenera
Badowska wskazuje, że rodzice powinni pełnić rolę najwierniejszego kibica, a nie technicznego doradcy. Wsparcie emocjonalne i akceptacja bez względu na wyniki pozwalają zawodnikowi rozwijać się bez poczucia lęku przed odrzuceniem. Dla wielu nastolatków, świadomość, że niezależnie od wyniku są akceptowani i kochani, działa motywująco i wzmacnia ich poczucie własnej wartości.
Zrozumienie potrzeby odpoczynku i regeneracji
Rodzice powinni pamiętać, że młodzi sportowcy pracują równie intensywnie co dorośli, często podejmując kilka aktywności dziennie. Wsparcie w organizacji odpoczynku i regeneracji jest ważne, by sport nie stał się źródłem wypalenia. Sportowcy, którzy mają czas na odpoczynek, lepiej radzą sobie z obowiązkami i chętniej wracają do treningów z nową energią.
Przeczytaj też: Rodzic wzorem do naśladowania. Modelowanie w sporcie
Podsumowanie
Decyzje o rezygnacji ze sportu przez nastoletnich zawodników są wynikiem złożonych wyzwań, na które mogą składać się: odczuwanie presji, pojawiające się zmiany fizyczne i emocjonalne, inne rozrywki, trudność z godzeniem szkoły czy życia towarzyskiego ze sportem. Wspierając młodego sportowca, trenerzy i rodzice mogą wpływać na jego wytrwałość i pasję do sportu, ucząc go przy tym zarządzania stresem, dbania o zdrowie fizyczne i emocjonalne oraz rozwoju poprzez otwartą komunikację i świadome podejście do wyzwań, jakie stawia przed nim sport.
Jeśli interesuje Cię ten temat wspierania dziecka w sporcie i chcesz dowiedzieć się więcej o tym, jak wspierać młodego sportowca zachęcamy Cię do zapoznania z naszym e-bookiem!
![Jak wspierać młodego sportowca? Niezbędnik rodzica [e-book]](https://mentalsteps.pl/wp-content/uploads/2023/11/Niezbednik-Rodzica-JAK-WSPIERAC-MLODEGO-SPORTOWCA_MENTALSTEPS-E-BOOK-600x400.png)
Jak wspierać młodego sportowca? Niezbędnik rodzica [e-book]
Praktyczny e-book, który łatwo się czyta, a ćwiczenia możesz zastosować od zaraz! ✅ Ponad 60 stron wiedzy o wspieraniu młodego sportowca (z grafikami ponad 70) ✅ Konkretne przykłady jak rozwijać na co dzień umiejętności mentalne ✅ 11 ćwiczeń dla Rodzica ✅ Ciekawostki, komentarze i tabele ✅ Komentarze i wypowiedzi dopełniające całość – fizjoterapeutki, dorosłych zawodników…
O autorce
Natalia Pawelska
Współzałożycielka MENTALSTEPS, psycholog sportu i socjolog, absolwentka Uniwersytetu SWPS i Uniwersytetu Warszawskiego. W swojej pracy skupia się na wspieraniu zawodników, trenerów, rodziców młodych sportowców, a także muzyków i osób występujących na scenie. Uczestniczyła w Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w Pekinie 2022 jako psycholog reprezentacji Polski. Ma na swoim koncie współprace z kadrami narodowymi, m.in. w kolarstwie torowym, lekkoatletyce, łyżwiarstwie szybkim na krótkim torze. Związana z Fundacją Sportu Pozytywnego. W wolnym czasie czyta i ogląda kryminały – lubi rozwiązywać zagadki i zgłębiać mechanizmy, które kierują ludźmi. Gdyby nie wrodzona wrażliwość, zostałaby śledczą w policji.
