Depresja w sporcie. Jakie są jej przyczyny?

Choć wszelka aktywność fizyczna jest bardzo rekomendowana przy różnorodnych trudnościach ze zdrowiem psychicznym, świat sportu nie jest tym, którego problem nie dotyczy. Co jakiś czas słyszymy wyznania sławnych sportowców o codzienności z depresją, która ma ogromny wpływ zarówno na życie osobiste, jak i własne osiągnięcia sportowe. Tak jak inne choroby i zaburzenia depresja wymaga leczenia, dlatego wiedza na jej temat jest niezbędna.

Objawy depresji

Według DSM 5 (Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego) o depresji możemy mówić wtedy, gdy przez co najmniej dwa tygodnie występować będzie pięć lub więcej spośród poniżej wymienionych objawów, przy czym co najmniej jednym z nich będzie obniżenie nastroju lub anhedonia (brak lub utrata zdolności odczuwania przyjemności). Symptomy te muszą wyraźnie różnić się od wcześniejszego funkcjonowania oraz występować przez większą część dnia i niemal codziennie:

• obniżony nastrój (u dzieci lub młodzieży może to być drażliwość),
• wyraźnie mniejsze zainteresowanie i satysfakcja z niemal wszystkich aktywności (anhedonia),
• zmniejszenie lub zwiększenie masy ciała (więcej niż 5% masy ciała w ciągu miesiąca lub wyraźne zmniejszenie/zwiększenie się apetytu, 
• bezsenność lub wzmożona senność,
• pobudzenie psychoruchowe lub spowolnienie, które jest zauważalne dla otoczenia,
• męczliwość lub utrata energii,
• poczucie własnej niskiej wartości lub nadmierne, nieadekwatne poczucie winy, 
• zmniejszona zdolność koncentracji lub trudność z decyzyjnością,
• nawracające myśli o śmierci, myśli samobójcze bez sprecyzowanego planu samobójczego lub z planem samobójczym albo próby samobójcze.

Aby postawić prawidłową diagnozę, należy udać się do specjalisty, zajmującym się zdrowiem psychicznym (psychiatry, psychologa lub psychoterapeuty). W pierwszej kolejności musi on ustalić, czy powyższe objawy nie są spowodowane innymi czynnikami. Po szczegółowym wywiadzie wskaże on odpowiednią formę wsparcia oraz leczenia. To, co jest wsparciem farmakologicznym, w Polsce może dopasować i zaproponować wyłącznie lekarz psychiatra (osoba z dyplomem psychologa nie ma takiej możliwości).

Depresja w sporcie – jakie mogą być jej przyczyny ?

W dzisiejszym świecie uprawianie sportu wyczynowego wiąże się z wieloma czynnikami, które wykraczają znacznie poza samą miłość do aktywności fizycznej. Presja otoczenia, nastawienie na wyniki, adrenalina, rywalizacja, rozgłos, narażanie własnego zdrowia to tylko niektóre z elementów, które niosą za sobą ryzyko życia w warunkach wysokiego stresu. Warto zwrócić uwagę także na poniższe kwestie, które mogą przyczyniać się do ryzyka wystąpienia depresji:

Lęk przed porażką

Dotyczy on ludzi w większości, jednak popełnianie błędów oraz przegrana w świecie sportu jest na porządku dziennym. Bez tego nie ma szans na rozwój. Jeśli natomiast poczucie bycia niewystarczająco dobrym w oczach innych i samego siebie towarzyszy nieustannie – przy każdej przegranej i błędach – w pewnym momencie emocje mogą stać się zbyt trudne do uniesienia. 

Perfekcjonizm

Poniekąd jest on związany z punktem powyżej, lecz dodatkowe nastawienie na bycie najlepszym przez cały czas może prowadzić  do przetrenowania. Istnieje jeszcze kwestia trudności przeniesienia osiągnięć treningowych  na sukcesy w zawodach w wyniku zbyt wysokich oczekiwań. W konsekwencji może to doprowadzić do spadku nastroju, a w dalszej kolejności także formy.

Lęk przed sukcesem

Choć dla niektórych sukces i sława jest celem samym w sobie, wiąże się ona z szeregiem zobowiązań, które niekiedy mogą przytłaczać. Presja utrzymania swojej pozycji, rozpoznawalność, wyjazdy czy wystąpienia publiczne nie dla wszystkich są powodem do radości. 

Kontuzje

Każdy poważniejszy uszczerbek na zdrowiu fizycznym wiąże się z osłabieniem swoich osiągnięć lub całkowitym wykluczeniem na pewien okres. Rehabilitacja bywa bardzo uciążliwa, wymagająca cierpliwości, zaangażowania oraz dużych pokładów wiary w wyzdrowienie. Dodatkowo ciągnie to za sobą szereg emocji związanych z obawą kiedy – i czy w ogóle – uda się wrócić do aktywności. Po powrocie natomiast może pojawić znacznie silniejszy lęk przed ponownym urazem. 

Styl życia

Teoretycznie oczywistym jest, że uprawiając sport trzeba dbać o tryb życia. Jednak oprócz takich kwestii jak właściwa dieta, odpowiednia ilość snu czy regeneracja, istnieją jeszcze kwestie dotyczące relacji społecznych, zagospodarowania czasu wolnego i własnego rozwoju. W całości przekłada się to na dobrostan psychiczny.

Na zakończenie

Powyższe kwestie są jednymi z wielu, które mogą przekładać się na ryzyko wystąpienia depresji lub innych zaburzeń psychicznych u sportowców. Warto obserwować siebie i w przypadku zauważenia jakichkolwiek niepokojących objawów, poprosić o wsparcie specjalistę. Ważną rolę u zawodników będzie odgrywać też profilaktyka, np. warsztaty i konsultacje z psychologiem sportu, który doskonale orientuje się w emocjonalnych skutkach związanych  z uprawianiem wyczynowych aktywności.

Sportowcu, i jeszcze jedno: pamiętaj o sobie i opiekuj się sobą. To, że często media Was przedstawiają jako niezniszczalnych oraz niezłomnych herosów nie oznacza, że tak jest. Świadczą o tym historie takich zawodników jak Justyna Kowalczyk, włoskiego bramkarza Gianluigiego Buffona czy niemieckiego bramkarza Roberta Enke (jego poruszająca historia została poruszona w książce „Życie wypuszczone z rąk”).

Jeśli interesuje Cię ten temat i chcesz dowiedzieć się więcej o tym jak wspierać młodego sportowca zachęcamy Cię do zapoznania z naszym nowym e-bookiem!

O autorce

Magdalena Kowalska – psycholog, praktyk terapii Brainspotting. Aktualnie prowadzi Gabinet Wsparcia Psychologicznego w Iławie oraz współpracuje z internetową poradnią Psychorada.pl. Od wielu lat aktywnie promuje zdrowie psychiczne, pisząc artykuły m.in. dla Gazety Olsztyńskiej, Gazety Iławskiej oraz wielu psychologicznych portali internetowych. Więcej na: www.magdalenakowalska.co