Zdrowie psychiczne w sporcie. Jesteśmy świadkami zmiany?

Temat zdrowia psychicznego w środowisku sportowym od kilku lat przybiera na rozgłosie. Jak ważna jest to kwestia, wskazują statystyki oraz coraz odważniejsze głosy sportowców! Czy jesteśmy świadkami ewolucji tego poglądu?

Na podstawie badań szacuje się, że co czwarta osoba w Polsce zmaga się z co najmniej jednym zaburzeniem natury psychicznej w ciągu swojego życia (EZOP I, 2011). Na podobnym poziomie szacuje się występowanie problemów psychicznych na gruncie amerykańskim (NIMHD, 2019). Najczęściej spotykane są zaburzenia depresyjne oraz lękowe. Są to wyniki badań tzw. populacji ogólnej, co oznacza, że brano pod uwagę wszystkich mieszkańców danego kraju.

No tak! Mydli nam oczy – być może myślisz czytając ten tekst – w sporcie te dane na pewno nie wyglądają tak źle. Sportowcy dobrze zarabiają, mają rzesze fanów, sponsorów, robią to co kochają. Do tego dochodzi gloryfikacja. Poczucie, że bijący rekordy sportowcy są superbohaterami, których codzienne problemy nie dotyczą. Niestety, nie zawsze jest tak kolorowo jak się wydaje kibicom. Wraz z popularnością i wysokością wypłaty rośnie też presja i oczekiwania, z którymi każdy może radzić sobie różnie. Dlatego tak często jako psycholodzy sportu podkreślamy, że zawodnik to przede wszystkim człowiek!

Zdrowie psychiczne w sporcie – działanie Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego (MKOl)

Igrzyska Olimpijskie w Tokio to impreza przełomowa, bo po raz pierwszy, MKOl ma wytyczne dla sportowców i ich trenerów, aby edukować, monitorować i wspierać w radzeniu sobie z problemami zdrowia psychicznego.

MKOl zajmował się już dietetyką a także poważnymi kontuzjami w sporcie, wyznaczając standardy przy udziale najlepszych ekspertów na świecie. Jednak, zdrowie psychiczne w sporcie stało się obiektem zainteresowania MKOl dopiero w 2018 roku. Panel ekspertów, świadomych rangi problemu, stworzył kwestionariusz do diagnozy potencjalnych problemów wśród sportowców. Amerykański komitet olimpijski wykorzystał narzędzie do badań w kadrze pływaków i piłkarzy nożnych. Wyniki mogą dziwić, bo aż 58% ze 165 sportowców oceniono jako potencjalnie posiadających problem ze zdrowiem psychicznym. Badanie pozwoliło na wczesną reakcję i udzielenie profesjonalnej pomocy psychologicznej.

Jednak nie każdy kraj ma dostęp i zasoby finansowe, aby tak profesjonalnie wspierać swoich sportowców. Dlatego MKOl pracuje nad budowaniem sieci specjalistów zdrowia psychicznego w krajach na całym świecie, do których w razie potrzeby będzie można kierować sportowców.

Głos sportowców – ewolucja poglądów

Od dekad w sporcie panuje przekonanie, że trzeba być silnym za wszelką cenę, niejednokrotnie ryzykując własne zdrowie fizyczne i psychiczne w dążeniu do celu – zwycięstwa.

W ostatnich latach zauważam jednak ewolucje tych poglądów. Sportowcy budując swoją świadomość, próbują przełamywać społeczne stygmaty problemów psychicznych. Poszerza się grono atletów odważnie dzielących się własnymi przeżyciami na rzecz uświadamiania społeczeństwa. Zdrowie psychiczne w sporcie coraz mniej staje się tematem tabu. Kevin Love – koszykarz NBA, który wyznał, że zmaga się z depresją i atakami paniki. Simone Manuel – pływaczka, która mówi o swojej walce z depresją, Sam Mikulak – gimnastyk, pracujący nad perfekcjonizmem, który jak sam wyznał odbierał mu radość w życiu. Raven Saunders – aktualna wicemistrzyni olimpijska w pchnięciu kulą, którą przed próbą samobójczą uratowała wiadomość jej terapeutki. Gianluigi Buffon – legenda piłki nożnej o swoich zmaganiach z depresją mówił: „Wpadłem w depresję, ponieważ czułem się rozczarowany swoim życiem. Szalony świat, w którym żyłem sprawił, że byłem przygnębiony przez około siedem lub osiem miesięcy”.  Michel Phelps – pływak, multimedalista olimpijski, który doświadczył depresji i myśli samobójczych. A także wszyscy inni, których nie sposób tutaj wymienić. Wszystkich ich łączy ogromna odwaga i chęć zmiany.

Naomi Osaka i Simone Biles

Poglądy świata na temat zdrowia psychicznego w sporcie poddano próbie. Zrobiły to dwie silne kobiety, które od słów przeszły do czynów, stawiając swoje zdrowie na pierwszym miejscu. Naomi Osaka, która w trosce o swoje dobre samopoczucie i zdrowie psychiczne zrezygnowała z French Open i Wimbledonu w 2021 roku – dwóch wielkoszlemowych turniejów! Druga z nich, Simone Biles, zrezygnowała z większości startów na trwających Igrzyskach Olimpijskich w Tokio ze względu na problemy natury psychicznej.

Jest O.K. nie być O.K i jest O.K. żeby o tym rozmawiać – N. Osaka

Te niecodzienne decyzje młodych kobiet zmuszają do refleksji nad kwestią zdrowia psychicznego w sporcie. Ogromne wsparcie fanów, trenerów oraz (co istotne) sponsorów to z jednej strony tak bardzo potrzebna tym młodym zawodniczkom akceptacja i zrozumienie, które pozwala optymistycznie patrzeć w przyszłość.  Z drugiej strony nie brakuje też słów krytyki, które pokazują, że ewolucja poglądów wciąż trwa.

O autorze

Kacper Urbańczak – magister psychologii, absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego, student psychologii sportu na AWF w Warszawie, rozwijający się praktyk działający na terenie Wrocławia i naukowiec. Sportowiec od zawsze, do niedawna piłkarz ręczny. Otwarty na doświadczenia poszukiwacz sportowych wrażeń, dorastający w zapachu żużlowego metanolu. Nie posiadam żadnych specjalnych talentów, jestem tylko namiętnie ciekawy – tak mówi o sobie.